گشایش اقتصادی، از بورس تهران تا کاراکاس

در سال‌های اخیر با رشد تورم و افت ارزش پول ملی مشکلات زیربنایی اقتصاد ایران بیش از پیش نمود پیدا کرده تا جایی که توده جامعه دست از پیشرفت اقتصادی شسته و بسیاری تنها به فکر حفظ ارزش سرمایه خود هستند. در حال حاضر کارشناس‌های مستقل، میزان تورم سالیانه ایران را حدود ۱۲۲٪ تخمین ‌میزنند.

هر دوی این عوامل ورود به عرصه‌های اقتصادی مختلف را بیش از پیش دشوار کرده تا جایی که برای بخشی از جامعه فعالیت در بازارهایی غیر از ارز و بورس بسیار سخت (اگر نه غیر ممکن) شده است. در این میان تاثیر همه‌گیری کرونا نیز مزید بر علت شد.

این مسئله، حجم بسیار زیادی از سرمایه را در چند سال اخیر به سمت بازار بورس روانه کرد که نتیجه آن حباب فعلی بورس است. تا حدی که حتی برخی از شرکت‌های غوطه‌ور در بدهی نیز با رشد ارزش سهام همراه بوده‌اند.

تهران

با وجود جاری شدن سیل نقدنگی به سمت بورس تهران، همانطور که در مطلب «بورس تهران، منطبق شده با تورم» تشریح شد،‌ سرمایه‌گذاران در این بازار کماکان از میزان تورم جا مانده‌اند و ارزش سرمایه آنها حفظ نشده (به صورت جمعی).

بورس در حال حاضر برای حکومت اهمیت به سزای دارد، زیرا عملا تنها جایی است که می‌تواند آن را در حال پیشرفت نشان دهد ولی فراموش نکنیم که:

 بورس نماینده وضعیت اقتصادی نیست

رشد ارزش شاخص بورس لزوما نشانه مثبتی نیست و در مورد ما شاید نشانه کورسو امیدهای اقتصادی باقی مانده است.

https://rahavard365.com/index/1/chart

کاراکاس

رشد بازارهای سرمایه در شرایط اقتصادی نامناسب مختص ایران نیست. به طور نمونه زیمباوه و ونزوئلا هم با آن روبرو هستند.

بازار بورس کاراکاس – مربوط به سال ۲۰۱۸ https://tradingeconomics.com/venezuela/stock-market

این شباهت در تغییر جریان پول (money flow) و برخی از مشکلات زیربنایی مشترک، این سوال را به وجود می‌آورد که آیا ابر تورم از آنچه که فکر می‌کنیم به ما نزدیک‌تر است؟

محرک‌های اقتصادی، توده مردم را به سمت رفتار قابل پیشبینی و در نبود آنها، به سمت غیر قابل پیشبینی هدایت می‌کند.

بورس تهران، منطبق شده با تورم

شاخص بازار بورس تهران در چند سال اخیر با شیب بیشتری در حال رشد بوده، از طرفی تورم هم روند افزایشی داشته است. در این مطلب میزان رشد شاخص کل بورس را با تطبیق تورم (inflation-adjusted value) بررسی می‌کنم.

محاسبه

برای محاسبه قیمت تطبیق‌داده شده با تورم نیاز به شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) سبد آن کالا/دارایی داریم. به عنوان مثال برای یک پاکت شیر نیازمند مقادیر شاخص قیمت مصرف‌کننده کالاهای لبنی/خوراکی هستیم. مقادیر رسمی شاخص قیمت مصرف‌کننده را می‌توانیم از سایت آمار ایران دریافت کنیم.

با به دست آوردن مقادیر شاخص قیمت مصرف‌کننده (برای شاخص کل بورس از مقادیر شاخص کل در جدول شاخص قیمت مصرف‌کننده خانوارهای کشور به تفکیک ماه استفاده کردم)، کافی‌است قیمت دارایی مد نظر را بر آن تقسیم و در ۱۰۰ ضرب کنیم:

قیمت تطبیق‌داده شده با تورم = قیمت دارایی / مقدار شاخص مصرف‌کننده * ۱۰۰
inflation-adjusted-value = index-value / cpi-value * 100

ارزش شاخص بورس تهران (خط مشکی) و ارزش تطبیق‌ داده‌شده با تورم (خط آبی):

https://tsiia.avakh.com
sourse code: https://github.com/EricMasonFa/tsi-inflation-adjusted

این چارت چه معنایی دارد؟

تصور کنید امروز یکی از روزهای سال ۹۵ است. این سال را به عنوان سال مبنا و CPI۱ را برای کالاهای لبنی ۱۰۰ در نظر می‌گیریم. در این مثال قیمت یک پاکت شیر را در سال ۹۵ پنج هزار تومان در نظر می‌گیریم. فرض می‌کنیم CPI سبد کالاهای لبنی در سال‌های ۹۶ و ۹۷ به ترتیب ۱۱۰ و ۱۲۰ است و قیمت پاکت شیر در این دو سال ۵۵۰۰ و ۵۷۰۰ است. در نتیجه قیمت منطبق شده با تورم برای این دو سال ۵۵۰۰ و ۴۷۵۰ خواهد بود.

در سال ۹۶ قیمت شیر منطبق با تورم رشد کرده ولی در سال ۹۷ علارغم تورم (تورم کاهش نداشته)، قیمت شیر رشد زیادی نداشته و همانطور که در تصویر هم قابل مشاهده است، شیر سال ۹۷ کالایی ارزان محسوب می‌شود.

با توضیحات بالا، می‌بینیم که گرچه شاخص بورس تهران افزایش زیادی داشته، ولی سایه تورم بر آن سنگینی می‌کند. قیمت شاخص بورس تهران زمانی که با تورم تطبیق داده می‌شود کماکال ارزان محسوب می‌شود.

این مطلب به این معنا نیست که لزوما شاخص کل بورس تهران به رشد ادامه خواهد داد. باید دید که آیا جریان نقدینگی در ماه‌های پیش رو از بورس به سمت دیگری سرازیر خواهد شد یا خیر.


1 CPI = cost of basket / cost of basket in the base year * 100

خروج از نسخه موبایل